Podczas pandemii COVID-19 konieczne jest, oprócz standardowej oceny ryzyka wynikającej ze specyfiki prowadzonych czynności zawodowych, przeprowadzenie dodatkowej oceny związanej z narażeniem na kontakt z wirusem SARS-CoV-2. Zakłada się, że ryzyko narażenia zawodowego podczas epidemii może wahać się od bardzo wysokiego do niskiego [5]. Poziom ryzyka zależy przede wszystkim od rodzaju działalności zawodowej, możliwości zapewnienia dystansu od osób, o których wiadomo lub podejrzewa się, że są zakażone wirusem SARS-CoV-2, a także wystąpienia konieczności wielokrotnego lub dłuższego kontaktu z takimi osobami. Aby wspomóc pracodawców w określeniu odpowiednich środków zapobiegawczych można przyjąć, że ryzyko zawodowe obejmuje cztery poziomy narażenia: bardzo wysokie, wysokie, średnie i niskie.

Do zawodów o bardzo wysokim poziomie ryzyka zalicza się te, w których istnieje bardzo duży potencjał narażenia na znane lub prawdopodobne źródła zakażenia chorobą COVID-19 podczas określonych procedur medycznych, pośmiertnych lub laboratoryjnych. Do tej kategorii należą:

• pracownicy służby zdrowia (np. lekarze, pielęgniarki, dentyści, ratownicy medyczni) wykonujący procedury generujące aerozol (np. intubacja, procedury indukcji kaszlu, bronchoskopie, niektóre zabiegi i badania dentystyczne lub pobieranie próbek inwazyjnych) podczas zabiegów z pacjentami z chorobą COVID 19,
• personel medyczny lub laboratoryjny pobierający lub zajmujący się próbkami od pacjentów zakażonych lub potencjalnie zakażonych COVID-19 (np. wykonywanie posiewów mikrobiologicznych),
• pracownicy kostnicy przeprowadzający sekcje zwłok, które zazwyczaj obejmują procedury generujące aerozole, na ciałach osób, o których wiadomo, że były zarażone COVID-19 w chwili śmierci.

Wysoki poziom ryzyka zawodowego występuje w sytuacjach, gdy istnieje duży potencjał narażenia na kontakt z osobami zarażonymi lub potencjalnie zarażonymi COVID-19. Do tej kategorii należy:

• personel medyczny i pomocniczy (np. lekarze, pielęgniarki i inni pracownicy szpitala, którzy muszą wchodzić do sal pacjentów),
• pracownicy transportu medycznego (np. operatorzy karetek) przewożący pacjentów w zamkniętych pojazdach,
• pracownicy kostnicy zajmujący się przygotowywaniem (np. do pochówku lub kremacji) zwłok osób, o których wiadomo lub podejrzewa się, że chorowały na COVID-19 w chwili śmierci.

Większość pracowników narażonych na wysokie lub bardzo wysokie ryzyko z dużym prawdopodobieństwem powinna stosować nie tylko sprzęt ochrony układu oddechowego, ale ponadto inne rodzaje środków ochrony indywidualnej, w tym rękawice, odzież ochronną, osłony oczu i twarzy. Osoby, które ściśle współpracują z pacjentami, o których wiadomo lub podejrzewa się, że są zakażone wirusem SARS-CoV-2 powinny stosować filtrujący sprzęt ochrony układu oddechowego o najwyższej 3 klasie ochrony, w tym w szczególności półmaski filtrujące FFP3 zgodne z wymaganiami normy EN 149:2001+A1:2009 [6] (rysunek 20a). W przypadku wysokiego ryzyka można zastosować półmaski filtrujące o niższym poziomie ochrony tj. FFP2 według normy EN 149:2001+A1:2009 [6]. Na szczególną uwagę zasługuje zapewnienie bezpieczeństwa pracowników laboratoriów lub kostnic, którzy mogą potrzebować dodatkowej ochrony przed krwią, płynami ustrojowymi, chemikaliami i innymi materiałami, na które mogą być narażeni. Pracownicy, którzy usuwają środki ochrony indywidualnej i inne odpady zakaźne, również muszą zostać przeszkoleni i zaopatrzeni w odpowiednie środki ochrony.

Zawody o średnim poziomie ryzyka obejmują sytuacje, w których wymagany jest częsty i/lub bliski kontakt z osobami, które mogą być zakażone wirusem SARS-CoV-2, ale nie są pacjentami, którzy są lub co, do których istnieje podejrzenie zarażenia COVID-19. Taka sytuacja może wystąpić w miejscach, gdzie nie dochodzi do ciągłego przenoszenia wirusa pomiędzy kontaktującymi się osobami, ale istnieje duże prawdopodobieństwo zakażenia. Do tej grupy ryzyka należą pracownicy mający częsty kontakt z podróżnymi, którzy wracają z miejsc, w których powszechnie występuje transmisja COVID-19 lub pracownicy mający kontakt z ogółem społeczeństwa (np. szkoły, środowiska pracy o dużej gęstości zaludnienia, niektóre sklepy detaliczne o dużym natężeniu ruchu). W tym przypadku konieczne jest stosowanie sprzętu ochrony układu oddechowego o niskiej klasie ochrony FFP1 lub masek medycznych (chirurgicznych, rysunek 20b) zgodnych z wymaganiami normy EN 14683:2019+AC:2019 [7]. Ponadto może wystąpić potrzeba zastosowania osłony oczu i twarzy oraz ochrona rąk. Dodatkowe wyposażenie będzie zależało od rodzaju wykonywanych zadań.

Za zawody o niskim poziomie ryzyka narażenia na zakażenie wirusem SARS-CoV- 2 należy uznać te, których pracownicy mają minimalny kontakt ze społeczeństwem i innymi współpracownikami. W tym przypadku nie są wymagane dodatkowe środki ochrony indywidualnej, w tym sprzęt ochrony układu oddechowego. Pracodawcy powinni zapewnić, aby wszystkie standardowo wymagane środki zapewniające bezpieczeństwo pracowników przed innymi zagrożeniami w pracy nadal działały niezawodnie. W tym kontekście warta podkreślenia jest potrzeba usprawniania systemów bezpieczeństwa, w taki sposób, aby w miarę możliwości ograniczyć stosowanie środków ochrony indywidualnej. Jest to związane z możliwością wystąpienia niedoborów tych środków dla pracowników narażonych na bardzo duże i duże ryzyko zakażenia, tak jak to miało miejsce na początku pandemii COVID-19.