3. Zasady właściwego doboru ochronników słuchu
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne. Dz.U. 2005 nr 157 poz. 1318 [2] określa, że środki ochrony indywidualnej słuchu powinny być dobierane w sposób eliminujący ryzyko uszkodzenia słuchu lub zmniejszający je do najniższego możliwego do osiągnięcia w danych warunkach poziomu. Dane literaturowe [3] oraz dane przedstawione w normie PN-ISO 1999:2000 [1] wskazują, że ryzyka uszkodzenia słuchu nie będzie, gdy pracownik nie będzie eksponowany na hałas o poziomie dźwięku A powyżej 80 dB. Ponadto w normie PN-EN 458:2016 [4] jest określone, że poziom dźwięku A pod ochronnikami słuchu nie powinien być większy niż 80 dB. Zatem właściwie dobrane ochronniki słuchu powinny tak tłumić dźwięk, że wartości poziomu dźwięku A pod nimi nie będą większe niż 80 dB. Należy także pamiętać aby nie przesadzić z ochroną. Zbyt duże tłumienie dźwięku może spowodować u użytkownika uczucie izolacji akustycznej. Pracownik może nie słyszeć sygnałów użytecznych. Ponadto uczucie dyskomfortu może skutkować zdjęciem ochronników słuchu. W takiej sytuacji nawet chwilowe narażenie słuchu na hałas o wysokim poziomie może zniweczyć cały efekt ochronny, a w sytuacji hałasu impulsowego spowodować natychmiastowe uszkodzenie słuchu. Zatem oprócz ograniczenia poziomu dźwięku A pod ochronnikami ze względu na ochronę słuchu istnieje także ograniczenie tłumienia ochronników związane z komfortem i bezpieczeństwem pracy w ochronnikach. Z tych względów norma PN-EN 458:2016 [4] zaleca się, aby poziom dźwięku A pod ochronnikami słuchu był nie niższy niż 65 dB.
Do określenia poziomu dźwięku A jaki będzie występował w danych warunkach hałasowych pod ochronnikami słuchu stosuje się przedstawione w normie PN-EN 458:2016 [4] obliczeniowe metody doboru ochronników słuchu. W przypadku hałasu ustalonego norma PN-EN 458:2016 [4] określa w Załączniku A trzy podstawowe metody doboru ochronników słuchu:
- metoda pasm oktawowych,
- metoda HML,
- metoda SNR.
Metody te różnią się stopniem dokładności określania poziomu dźwięku A pod ochronnikami. Metoda pasm oktawowych jest najbardziej dokładna. Natomiast metoda SNR jest najmniej dokładna. Danymi wejściowymi umożliwiającymi dobór wspomnianymi metodami są dane pomiarowe wielkości hałasu na stanowisku pracy oraz parametry ochronników słuchu dostępne w informacji dla użytkownika ochronników.
Poza hałasem ustalonym wyodrębnić można hałas impulsowy, który wiąże się z względnie dużymi zmianami ciśnienia akustycznego zachodzącymi w krótkich przedziałach czasu. Przebywanie w obecności hałasu impulsowego bardzo często wiąże się z brakiem możliwości zastosowania technicznych lub organizacyjnych metod jego ograniczania. Dotyczy to sytuacji, gdzie źródło dźwięku znajduje się w bezpośredniej bliskości osób i nie ma możliwości zastąpienia tych osób urządzeniami. Stosowanie określonych zabezpieczeń może z kolei nie skutkować dostatecznym obniżeniem wartości parametrów hałasu docierającego do osoby. Przykładem mogą być tłumiki, które obniżają szczytowy poziom ciśnienia akustycznego wytwarzanego podczas strzałów z karabinu lecz w stopniu niedostatecznym do właściwego zabezpieczenia słuchu. Stąd istotna jest rola ochronników słuchu w zabezpieczaniu słuchu przed skutkami oddziaływania hałasu impulsowego. Ważne przy tym jest stosowanie ochronników w taki sposób, aby zabezpieczały one przed hałasem impulsowym przez cały czas przebywania w jego obecności. Warunkiem uzyskania odpowiedniej ochrony jest ponadto prawidłowy dobór ochronników słuchu ze względu na wartości parametrów hałasu impulsowego.
Do przeprowadzenia prawidłowego doboru ochronników słuchu wymagane są zarówno informacje o parametrach hałasu w miejscu przebywania użytkownika tego sprzętu, jak również informacje o tym, jak określony ochronnik ogranicza hałas. Duże wartości poziomu ciśnienia akustycznego hałasu impulsowego, sprawiają, że górna granica zakresu pomiarowego standardowych mierników poziomu dźwięku najczęściej ma niedostatecznie dużą wartość, aby poprawnie scharakteryzować parametry tego hałasu. Stąd niezbędne jest stosowanie odpowiedniego wyposażenia pomiarowego. Istotne jest również doświadczenie osób przeprowadzających pomiary parametrów hałasu, aby poprawnie zostały określone reprezentatywne cykle zdarzeń związanych z wytwarzaniem hałasu impulsowego.
Dane liczbowe dotyczące ograniczania przez określone ochronniki słuchu hałasu impulsowego wytwarzanego przez różne jego źródła nie są dostępne w instrukcji dla użytkownika tych ochronników. Dane takie mogą być uzyskiwane z użyciem metod pomiarowych lub obliczeniowych.
Dobór ochronników słuchu pod względem parametrów hałasu, kończy się porównaniem uzyskanych wartości parametrów hałasu docierającego do użytkownika tych ochronników słuchu z wartościami kryterialnymi. W przypadku narażenia na hałas impulsowy, w tym hałas impulsowy wytwarzany na tle hałasu ustalonego (hałas mieszany), i występujące przekroczenia wartości dopuszczalnych odnoszące się do szczytowego poziomu dźwięku C wartości kryterialne obejmują zarówno omówioną wcześniej wartość dotyczącą równoważnego poziomu dźwięku A wynoszącą 80 dB, jak i wartość 135 dB dotyczącą wymienionego parametru szczytowy poziom dźwięku C (Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dz.U. 2018 poz. 1286) [5], (Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne. Dz.U. 2005 nr 157 poz. 1318) [2]. W przypadku stosowania Załacznika informacyjnego C normy PN-EN 458:2016 [4] i doboru ochronników słuchu z regulowanym tłumieniem, z wykorzystaniem poziomów granicznych H, M, L, stosuje się odpowiednie kryterium graficzne.