Baza wiedzy Środki Ochrony Indywidualnej Odzież ochronna

3.5.3  Wskazówki dotyczące doboru odzieży chroniącej przed substancjami chemicznymi

Środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane tylko wtedy, gdy nie jest możliwe wyeliminowane lub dostateczne ograniczenie ryzyka za pomocą innych działań. Jest to najważniejsza wytyczna wynikająca z ogólnych zasad dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w środowisku pracy, którą należy uwzględnić w procesie doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej. Decyzja dotycząca stosowania środków ochrony indywidualnej na stanowisku pracy, na którym występują zagrożenia związane z substancjami chemicznymi, musi być zatem poprzedzona wprowadzeniem wszystkich innych możliwych środków, zarówno technicznych, jak i organizacyjnych, które pozwolą wyeliminować zagrożenia u źródła. Całkowite wyeliminowanie zagrożeń chemicznych na wielu stanowiskach pracy jest jednak często niemożliwe. Oznacza to, że wartości niektórych czynników niebezpiecznych na stanowisku pracy przekraczają najwyższe dopuszczalne limity, mimo wprowadzenia rozwiązań o charakterze technicznym czy organizacyjnym. Zastosowanie środków ochrony indywidualnej jest w takiej sytuacji jedynym i ostatecznym rozwiązaniem umożliwiającym zabezpieczenie pracowników przed zagrożeniami dla ich zdrowia i życia.

Poniżej zaprezentowano główne etapy w procesie doboru odzieży ochronnej (oraz innych ochron indywidualnych) do prac z substancjami chemicznymi.

  1. Krok pierwszy
    1. Sporządź listę zagrożeń i oceń ryzyko, które wynika z ekspozycji na te zagrożenia (z  wykorzystaniem kart charakterystyk chemicznych, informacji na opakowaniach,  zdolności do parowania lub pylenia).
    2. Zidentyfikuj działania i osoby, których dotyczy ekspozycja na zidentyfikowane zagrożenia i  określ czas tej ekspozycji.
    3. Rozważ, czy bezpieczne warunki pracy mogą być zapewnione poprzez zastosowanie innych środków (np. zmiana procesu, sprzętu, organizacji pracy, stosowanych  materiałów, zmodyfikowane procedury postępowania, zastosowanie środków ochrony  zbiorowej). Najlepsze rezultaty uzyskuje się najczęściej przez jednoczesne  zastosowanie kilku wymienionych rozwiązań. Stosowanie odzieży (np. odzież z  ciężkich materiałów powleczonych) jest ułatwione, jeśli poziom ryzyka został  uprzednio zredukowany (może zamiast ubrania wystarczy fartuch przedni, zamiast  kombinezonu może być zastosowane ubranie, które ułatwia wentylację). Umożliwia  to często zastosowanie środków ochrony indywidualnej o wyższym komforcie  użytkowania.
  2. Krok drugi
    1. Sporządź listę zagrożeń, które nie mogą zostać ograniczone lub wyeliminowane przez  zastosowanie rozwiązań innych niż wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej.
    2. Oceń ryzyko resztkowe, które wynika z ekspozycji na te zagrożenia.
    3. Wykonaj pomiary czynników szkodliwych i niebezpiecznych występujących w środowisku pracy, a następnie porównaj uzyskane wyniki pomiarów z wartościami dopuszczalnymi  (jeśli jest znany dopuszczalny poziom narażenia dermalnego). Wskaźnik określający wielokrotność przekroczenia dopuszczalnych wartości umożliwi dobór kategorii ochrony, a  wiedza na temat czynników szkodliwych i niebezpiecznych wskaże wymagany zakres 
    4. Określ działania i osoby, których dotyczy ekspozycja na zidentyfikowane zagrożenia.  Uwzględnij:
      • części ciała, które należy chronić (ramiona, przednia część ciała, całe ciało),
      • organizację pracy,
      • warunki klimatyczne,
      • zagrożenia dodatkowe, niezwiązane z koniecznością stosowania środków ochrony indywidualnej (np. sposób i miejsce rozbierania się z odzieży zanieczyszczonej substancjami chemicznymi )
      • cechy charakteryzujące użytkownika (np. psychologiczne uwarunkowania przed ograniczeniem widoczności przez wizjera kombinezonu),
      • czas pracy i inne specyficzne parametry, które mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie  i dobre samopoczucie pracownika (duża potliwość w szczelnej odzieży),
      • Określ poziom i zakres ochrony, jaką ma zapewnić odzież, w sposób szczegółowy (np. rodzaj zagrożenia: opryskanie przedniej części ciała kwasem siarkowym o stężeniu 56%) lub w sposób ogólny (poziom wysoki np.– substancje żrące,  średni lub niski np. – właściwości wysuszające skórę), niezbędny do kontroli  ryzyka resztkowego.
  1. Krok trzeci
    1. Wybierz odpowiednią odzież (i jeśli ma to zastosowanie inne środki ochrony indywidualnej) uwzględniając podane niżej wytyczne.
    2. Upewnij się, czy środki ochrony indywidualnej spełniają zasadnicze wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w obszarze projektowania i produkcji (zgodność z Rozporządzeniem 2016/425). Środki ochrony indywidualnej powinny być  oznakowane znakiem CE, a środki zaliczane do kategorii II i III – uzyskać certyfikat oceny typu WE.
    3. Upewnij się, że środki ochrony indywidualnej są odpowiednie do faktycznie występujących zagrożeń.
    4. Wybierz odpowiednią normę europejską, w której określono poziomy skuteczności odpowiednie do rodzaju i intensywności zagrożeń (np. strumień cieczy, długotrwała mgła w powietrzu).
    5. Określ wymagany poziom(-y) ochrony (w odniesieniu do odpowiednich części ciała) w sposób szczegółowy i ogólny dla każdego typu środka ochrony indywidualnej (poziom  niski, średni lub wysoki).
  2. W odniesieniu do odzieży chroniącej przed substancjami chemicznymi należy wymienić kolejne wymagania, poza wymaganiami wynikającymi z norm:
    1. Stosowanie tych środków nie powinno powodować wzrostu zagrożeń (np. środki ochrony indywidualnej powinny charakteryzować się właściwościami antyelektrostatycznymi w sytuacji gdy istnieje ryzyko wybuchu, powinny być trudnopalne w kontakcie z  substancjami łatwopalnymi).
    2. Powinny one spełniać wymagania w zakresie ergonomii i uwzględniać stan zdrowia  użytkownika (stosowanie odzieży typu 1 powinno być poprzedzone ćwiczeniami lub treningiem fizycznym w odpowiednich symulatorach – np. służby ratownictwa  chemicznego w sytuacjach awaryjnych).
    3. Powinno być możliwe ich dopasowanie do użytkownika po odpowiednim wyregulowaniu (stan  dopasowania kaptura do owalu twarzy, zaciągnięcie pasów regulacyjnych w  obwodzie talii, nóg itp.).
    4. Jeżeli na stanowisku pracy występuje więcej niż jedno zagrożenie, w konsekwencji czego konieczne jest stosowanie więcej niż jednego typu środka ochrony indywidualnej, ochrony powinny być tak zaprojektowane, aby były wzajemnie kompatybilne i nie powodowały ograniczenia właściwości ochronnych (np. użytkowanie kombinezonów z  aparatem powietrzno-butlowym na szelkach noszonym na kombinezonie lub wewnątrz,  możliwość szczelnego połączenia rękawów z rękawicami, nałożenia nogawek spodni na cholewę wybranego obuwia ochronnego lub schowania mankietów w rękawicy).
  3. Ważne wskazówki:
    1. Konsultuj z pracownikami lub przedstawicielami pracowników ich oczekiwania w odniesieniu  do środków ochrony indywidualnej.
    2. Przechowuj informacje na temat poziomów skuteczności, jak również informacje producenta przekazywane wraz z odzieżą, dostępne u potencjalnych dostawców. Pożyteczne informacje można również uzyskać poprzez wymianę doświadczeń z innymi organizacjami, które stosują podobne typy środków ochrony indywidualnej przy  wykonywaniu prac o podobnym charakterze. Będzie to pomocne w doborze środków, a także umożliwi wymianę doświadczeń w zakresie dobrych praktyk ich stosowania. W przypadku gdy organizacje te mają negatywne doświadczenia wynikające ze  stosowania określonych typów środków ochrony indywidualnej, wymiana doświadczeń  pozwoli dodatkowo na uniknięcie doboru niewłaściwych ochron.
    3. Przed dokonaniem ostatecznego doboru sprawdź, czy środki ochrony indywidualnej są odpowiednie do istniejących warunków pracy.
    4. Uwzględnij wszelkie zagrożenia, które mogą wynikać ze stosowania środków ochrony indywidualnej, wpływ na fizjologię, komfort użytkowania, możliwość występowania  alergii (np. na chrom czy lateks kauczuku naturalnego), fizyczną zdolność oraz  ograniczenia medyczne dotyczące stosowania środków ochrony indywidualnej.
    5. Pamiętaj, że źródłem informacji na temat niedoskonałości czy defektów stosowanych środków ochrony indywidualnej jest również dokumentacja dotycząca wypadków przy pracy i zdarzeń potencjalnie wypadkowych.
    6. Rozważ koszt użytkowania sprzętu, w tym koszt zakupu.
    7. Sprawdź, jaki rodzaj usług w zakresie utrzymania i wymiany części zamiennych ma w swojej ofercie producent. Upewnij się, czy procedury te mają zastosowanie do środków  ochrony indywidualnej.

Data: 03.09.2024

Odniesienie:

Łężak K., Pośniak M., „Poradnik doboru odzieży ochronnej dla pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych”, CIOP-PIB, Warszawa 2010.