Podczas pracy w budownictwie konieczny jest kontakt z materiałami budowlanymi, które mogą zawierać duże ilości niebezpiecznych dla zdrowia składników, które w przypadku ich naruszenia mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia pracowników. Materiały budowlane nie stanowią zagrożenia, gdy pozostają w stanie nienaruszonym. Wiele komponentów materiałów budowlanych, takich jak ściany, podłogi, sufity, izolacje, uszczelnienia, glazury, farby zawierają chorobotwórcze lub toksyczne substancje. Często podczas renowacji, konserwacji lub rozbiórki budynku, z materiałów budowlanych mogą uwalniać się szkodliwe substancje powodujące potencjalne zagrożenia skutkujące problemami zdrowotnymi. Najczęściej występującymi, niebezpiecznymi zagrożeniami chemicznymi są pyły: azbestowy, krzemionkowy oraz ołowiany, a także różnego rodzaju rozpuszczalniki, impregnaty, materiały izolacyjne, zaprawy budowlane i wiele innych.

Azbest jest nazwą handlową grupy materiałów włóknistych, które pod względem chemicznym są uwodnionymi krzemianami różnych metali. Ze względu na wiele unikalnych właściwości fizycznych był dodawany do wielu materiałów budowlanych. Wykazano, że naruszony azbest stanowi zagrożenie dla zdrowia ludzkiego. Chorobotwórcze oddziaływanie azbestu powstaje w wyniku wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Na narażanie zdrowotne azbestem wpływa jego rodzaj, wymiary tworzących go włókien, stężenie we wdychanym powietrzu oraz czas trwania narażenia. Mikroskopijnie małe włókna azbestu mogą być wdychane i głęboko osadzane w płucach. Biologiczna agresywność włókien azbestowych jest zależna od stopnia penetracji i liczby włókien, które uległy retencji w płucach, jak również od fizycznych i aerodynamicznych cech włókien. Długotrwała ekspozycja na włókna azbestowe może być przyczyną wielu chorób układu oddechowego, m. in. pylicy azbestowej, zmian płucnych, nowotworów złośliwych m. in. międzybłoniaka opłucnej i otrzewnej. Krótkotrwałe narażenie na działanie azbestu może prowadzić do zaburzeń oddechowych, bólów w klatce piersiowej, podrażnienia skóry i błon śluzowych. W Polsce demontaż pokryć azbestowych musi być wykonywany przez wyspecjalizowane, koncesjonowane firmy, a zajmujący się procesem specjaliści muszą mieć dostęp do specjalistycznych środków ochrony indywidualnej. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczeniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest regulowane jest rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy.

Narażenie na pył krzemionkowy w branży budowlanej jest bardzo powszechne, a jednocześnie niezwykle niebezpieczne. Frakcja respirabilna jest generowana w trakcie wielu czynności budowlanych, m. in. piaskowania lub wiercenia w ścianach betonowych, szlifowania zaprawy, produkcji bloczków betonowych czy nawet przenoszenia, mieszania lub przerzucania suchych materiałów zawierających krzemionkę. Wdychanie przez pracownika branży budowlanej krzemionki powoduje jej odkładanie w płucach i tworzenie miejscowego odczynu zapalnego. Wdychanie pyłu krzemionkowego powoduje pylicę krzemową – chorobę nieodwracalną, rozwijającą się stopniowo. Typowymi objawami są duszności, silny kaszel, ból w klatce piersiowej, przewlekłe infekcje dróg oddechowych oraz włóknienie płuc. Wdychanie pyłu krzemionkowego może prowadzić również do rozwinięcia się raka płuc.

Ołów jest toksyczny i może powodować wiele ostrych i przewlekłych skutków zdrowotnych. Ołów występuję w wielu postaciach i może być niebezpieczny w przypadku wdychania w postaci pyłu lub oparów lub w bezpośrednim kontakcie ze skażonymi powierzchniami. Najpopularniejszymi materiałami zawierającym ołów są farby, ale również pokrycia dachowe, rurociągi, systemy wodno-kanalizacyjne czy zaprawa murarska znajdująca się w cegle i kamieniu szczególnie w starszych budynkach. Pył ołowiany pochodzący m. in. ze szlifowanych lub zdzieranych powierzchni remontowanych budynków może powodować wiele ostrych i przewlekłych skutków i wpływać negatywnie na układ rozrodczy, nerwowy, krwionośny, a także wywoływać problemy z trawieniem, koncentracją lub bóle mięśni i stawów.

Wykonywanie prac budowlanych wiąże się z używaniem oraz tworzeniem bezpośrednio na miejscu, różnych komponentów koniecznych do powstawania dalszych części budynków. Często stanowią one czynnik zagrożenia dla zdrowia. Źródłem niebezpiecznych substancji są zaprawy budowalne, rozpuszczalniki (alkohole, glikole, etery, ketony), cement, materiały izolacyjne (styropian, waty, masy bitumiczne) oraz impregnaty. Zagrożenia zdrowotne związane z nieprawidłowym użytkowaniem komponentów oraz substancji obejmują głównie działanie alergizujące na skórę, drażniące na oczy, drogi oddechowe oraz układ pokarmowy, a także powodują powstawanie stanów zapalnych.

Zapylenie środowiska stanowi poważny problem w branży budowlanej. W warunkach narażenia zawodowego wchłanianie szkodliwych czynników zachodzi przede wszystkim przez układ oddechowy, ale również przez skórę i układ pokarmowy. Na czynniki chemiczne
w postaci pyłów oraz niebezpiecznych substancji chemicznych narażeni są w szczególności murarze, tynkarze, osoby wykonujący prace wykończeniowe lub pracujące przy rozbiórkach budynków oraz demontażu. Bardzo ważne jest zapewnienie właściwych środków ochrony osobistej mających za zadanie ochronę przed chorobotwórczym działaniem czynników chemicznych i pyłów.