3. Specyfika zagrożeń i dobór środków ochrony nóg
Zasady doboru
Obuwie do ochrony przed czynnikami mechanicznymi powinny spełniać wymagania podstawowe dla wszystkich podstawowy części składowych obuwia (wierzch, podeszwa, podszewka, wyściółka) w odniesieniu do norm PN-EN ISO 20345:2012 lub PN-EN ISO 20346:2014-08 oraz niektóre z dodatkowych elementów ochronnych. Do ochrony stóp i części kończyn dolnych przed czynnikami mechanicznymi należy stosować obuwie wyposażone w podnoski bezpieczne lub ochronne, wkładkę chroniącą przed przebiciem, ochrony śródstopia i ochrony kostki. Skręceniom nogi w kostce zapobiega noszenie obuwia wyposażonego w piankową wykładzinę
(z poliuretanu lub lateksu), co zapewnia dobre dopasowanie cholewki do kostki i jednocześnie zabezpiecza przed uderzeniem. Obuwie może być wyposażone w system pochłaniania energii, na który składa się odpowiedni dobrany układ materiałowy spodu i jego konstrukcja w obszarze pięty. System ten zapewnia ograniczoną ochronę przed wstrząsami i wibracją. Przy dużych obciążeniach, potknięciach lub upadkach część energii jest pochłaniana przez obuwie, co chroni w dużym stopniu piętę stopy i kręgosłup. Absorpcja energii w obszarze pięty stanowi mierzalny aspekt jednego ze składników komfortu użytkowania obuwia, który jest szczególnie istotny w obuwiu stosowanym podczas wykonywania prac wymagających długiego chodzenia i stania.
Ochrona przed poślizgiem polega na stosowaniu obuwia o dobrej przyczepności do podłoża, zarówno suchego, jak i zwilżonego wodą, olejami, smarami itp. Ważną rolę odgrywa odpowiednie urzeźbienie spodów, mające zwiększać siłę tarcia i umożliwiać odprowadzenie nagromadzonej na spodach cieczy na zewnątrz (rzeźba podeszwy powinna być „otwarta” po stronie zewnętrznej). Najczęściej stosowanym materiałem do produkcji podeszw wodo-, olejo- i smaroodpornych jest poliuretan oraz niektóre rodzaje kauczuków.
Obuwie chroniące przed czynnikami mechanicznymi może mieć wierzch skórzany, z gumy lub tworzywa sztucznego. W przypadku, gdy podczas pracy nie występuje zagrożenie kontaktu kończyn dolnych z toksycznymi chemikaliami zaleca się stosowanie obuwia skórzanego, które jest bardziej przewiewne i higieniczne niż obuwie wykonane z tworzyw. Często stosowana jest skóra naturalna bydlęca.
Zasady doboru
Obuwie do ochrony przed czynnikami gorącymi powinno spełniać wymagania podstawowe jednej z norm PN-EN ISO 20345:2012 lub PN-EN ISO 20346:2014-08 lub PN-EN ISO 20347:2012 oraz spełniać wymagania w odniesieniu do izolacji spodu od ciepła i odporności podeszwy na kontakt z gorącym podłożem. W elementy termoizolacyjne i podeszwy termoodporne może być wyposażony każdy rodzaj obuwia bezpiecznego, ochronnego i zawodowego, zarówno w klasyfikacji I (skórzane) i II (całogumowe i całotworzywowe).
Obuwie do ochrony przed czynnikami termicznymi powinno charakteryzować się odpornością na zapalenie i żarzenie, dużą izolacyjnością cieplną i termoodpornością. Skóry użyte na wierzch obuwia nie powinny kurczyć się i sztywnieć pod wpływem działania wysokiej temperatury a podeszwy nie powinny ulegać nadmiernemu ścieraniu, topić się, zwęglać i pękać w kontakcie z rozgrzanym podłożem. Ze względu na wykonywanie przez pracowników znacznej pracy fizycznej, obuwie powinno być lekkie i elastyczne, aby nie powodowało dodatkowych wydatków energii przez organizm. Ponadto powinno się ono charakteryzować się dużą przepuszczalnością i absorpcją pary wodnej.
Zasady doboru
Obuwie chroniące przed zimnem powinno spełniać wymagania podstawowe jednej z norm PN-EN ISO 20345:2012 lub PN-EN ISO 20346:2014-08 lub PN-EN ISO 20347:2012 oraz gwarantować dobrą izolację przed niską temperaturą. Stosowane jest obuwie skórzane, filcowo-gumowe lub filcowo-tworzywowe.
Materiały stosowane do produkcji tego typu obuwia powinny zapewniać właściwą ciepłochłonność, przy czym należy pamiętać, że o ciepłochłonności całego układu materiałowego decyduje element wykazujący najniższy parametr. Obuwie powinno być to wykonane ze skór odpornych na przenikanie wody, z zastosowaniem membran polimerowych odpornych na działanie wody i jednocześnie przepuszczalnych dla pary wodnej. Membrany połączone z tkaniną lub warstwą pianki tworzą doskonałą izolację cieplną.
Do prac wykonywanych w temperaturze ujemnej przeznaczone są skórzane trzewiki oraz obuwie o różnej długości cholewki, ocieplane dzianinami lub obuwie filcowo-gumowe.
Zasady doboru
Obuwie do ochrony przed zagrożeniami chemicznymi może być zarówno obuwiem bezpiecznym, ochronnym lub zawodowym i spełniać wymagania norm PN-EN ISO 20345:2012 lub PN-EN ISO 20346:2014-08 lub PN-EN ISO 20347:2012. W zależności od czasu kontaktu z czynnikiem chemiczny obuwie powinno być odporne chemicznie i spełniać wymagania normy PN-EN 13832-2:2019-01 lub o zwiększonej odporności chemicznej i spełniać wymagania normy PN-EN 13832-3:2019-01.
Do ochrony przed zagrożeniami chemicznymi powinniśmy stosować obuwie skórzane wykonane jest z naturalnych skór o właściwościach olejo-, wodo- i kwasoodpornych, z podeszwą z gumy naturalnej, neoprenu, poliuretanu. Przy długotrwałym narażeniu na działanie chemikaliów zaleca się obuwie gumowe lub z PCV, neoprenu, winylu, charakteryzujące się szczelnością, odpornością na wodę i chemikalia, nienasiąkliwością i elastycznością.
Praca ze środkami ochrony roślin wymaga ochrony nóg, jeśli zachodzi niebezpieczeństwo kontaktu z substancjami chemicznymi. Jeśli występuje niebezpieczeństwo rozpylenia lub zalania kończyn dolnych substancjami chemicznymi, należy stosować obuwie całotworzywowe, np. z PCW, jeśli nie ma takiego zagrożenia – wystarczy używać skórzanych trzewików o gumowych spodach.
Obuwie chroniące przed mikroorganizmami wykonane jest z białej gumy lub z tworzywa sztucznego, posiada wysoką cholewę. W zależności od rodzaju pracy może być wyposażone w podnoski oraz podeszwę wodo- i olejoodporną. Musi spełniać wymogi higieniczne, czyli nadawać się do codziennego mycia lub dezynfekcji. Może ono także mieć jedną lub kilka dodatkowych cech ochronnych, np. chronić przed przebiciem stopy, absorbować energię w części pięty, izolować od ciepła bądź zimna, powinno być antyelektrostatyczne i mieć zabezpieczenie przed poślizgiem. Do ochrony przed mikroorganizmami powinno być stosowane obuwie nieprzepuszczalne dla cieczy i gazów oraz odporne na sterylizację.
Dobierając obuwie chroniące przed substancjami chemicznymi i mikroorganizmami należy uwzględnić parametry ekspozycji zawodowej, takie jak rodzaj substancji chemicznych, oraz czas ekspozycji na bezpośrednie działanie czynnika chemicznego i biologicznego.
Materiały stosowane do produkcji tego typu obuwia powinny zapewniać właściwą ciepłochłonność, przy czym należy pamiętać, że o ciepłochłonności całego układu materiałowego decyduje element wykazujący najniższy parametr. Obuwie powinno być to wykonane ze skór odpornych na przenikanie wody, z zastosowaniem membran polimerowych odpornych na działanie wody i jednocześnie przepuszczalnych dla pary wodnej. Membrany połączone z tkaniną lub warstwą pianki tworzą doskonałą izolację cieplną.
Do prac wykonywanych w temperaturze ujemnej przeznaczone są skórzane trzewiki oraz obuwie o różnej długości cholewki, ocieplane dzianinami lub obuwie filcowo-gumowe.
Zasady doboru
Obuwie elektroizolacyjne powinno być używane jednocześnie z innym elektroizolacyjnym sprzętem ochronnym, takim jak obuwie lub osłony. W odniesieniu do zastosowania, obuwie to klasyfikuje się według następujących klas elektrycznych:
- klasa elektryczna 00 – do instalacji o napięciu znamionowym do 500 V napięcia przemiennego i do 750 V napięcia stałego,
- klasa elektryczna 0 – do instalacji o napięciu znamionowym do 1000 V napięcia przemiennego i do 1500 V napięcia stałego.
Parametr elektroizolacyjności jest cechą dodatkową dla obuwia bezpiecznego, ochronnego i zawodowego cechą dodatkową.
Na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa zaleca się stosowanie obuwia przewodzącego o rezystancji elektrycznej zawartej w zakresie od 0 kΩ do 100 kΩ, które umożliwia odprowadzenie elektryczności statycznej do uziemionego podłoża w bardzo krótkim czasie. W związku z tak małą wartością rezystancji elektrycznej obuwie to może być stosowane w warunkach, gdy całkowicie jest wyeliminowane ryzyko porażenia elektrycznego w wyniku kontaktu z urządzeniami elektrycznymi lub elementami pod napięciem. Możliwość obsługi urządzeń elektrycznych przez pracowników wyposażonych w obuwie przewodzące wymaga zatem zapewnienia odpowiedniej, szczególnie starannie dobranej, ochrony przeciwporażeniowej.
Obuwie przewodzące i antyelektrostatyczne wykonuje się zarówno jako obuwie o wierzchu skórzanym jak i obuwie całogumowe lub całotworzywowe w różnych wersjach konstrukcyjnych: obuwie z niską cholewką (poniżej kostki), trzewiki, obuwie do połowy łydki i do kolana. Należy pamiętać, że o właściwościach przewodzących lub antyelektrostatycznych obuwia decyduje nie tylko podeszwa lecz cały układ spodu obuwia: podeszwa-podpodeszwa-wyściółka. Dlatego też nie należy wyjmować lub wymieniać wyściółki usuwalnej na inną i wkładać żadnych dodatkowych elementów między stopę użytkownika i spód obuwia.