1. ZAGROŻENIA DLA OCZU I TWARZY W ŚRODOWISKU PRACY
Zagrożenia dla oczu i twarzy w środowisku pracy można podzielić na sześć podstawowych grupy:
- promieniowanie optyczne,
- czynniki mechaniczne,
- czynniki termiczne,
- kontakt z urządzeniami pod napięciem,
- czynniki chemiczne oraz
W wielu przypadkach (na wielu stanowiskach pracy) mamy do czynienia z jednoczesnym zagrożeniem od dwóch lub więcej wymienionych grup czynników.
Zagrożenia promieniowaniem optycznym[1] [2] obejmują zagrożenia od źródeł promieniowania naturalnego (promieniowanie słoneczne)[3] oraz źródeł sztucznych[4] [5] (np. promieniowanie laserowe[6] [7] lub promieniowania powstającego podczas procesów technologicznych, takich jak spawanie lub topienie metali[8] [9] [10]). Jeśli ilość promieniowania docierającego od oka lub skóry ma moc lub energie zdolną do wywołania szkodliwych efektów (np. uszkodzenie oka, oparzenia, itp.), takie promieniowanie optyczne określane jest jako czynnik szkodliwy. Szkodliwe promieniowanie optyczne może być emitowane w zakresie nadfioletu (UV – ang. ultra violet), widzialnym (VIS – ang. visible) i podczerwieni (IR – ang. infra-red). Szkodliwe promieniowanie optyczne[11], w zależności od długości fali, zagraża różnym elementom oka. Zakres promieniowania optycznego, które dociera do siatkówki oka (i wnika weń bezpośrednio), zawiera się w przedziale od około 380 do 1400 nm. Zakres promieniowania od 380 do 780 nm to promieniowanie widzialne (VIS), a powyżej 780 nm – promieniowanie podczerwone (IR). Natomiast długość fali do 400 nm (promieniowanie UV) może być powodem wielu niekorzystnych zmian w oku, szczególnie w wyniku oddziaływania nadmiernej jego ilości. Promieniowanie UV-C (od 180 do 280 nm) i UV-B (od 280 do 315 nm) może wywoływać zapalne uszkodzenia rogówki, promieniowanie UV-A (od 180 do 280 nm) jest odpowiedzialne głównie za zaćmę, a promieniowanie VIS (od 400 do 780 nm) za fotochemiczne i termiczne uszkodzenie siatkówki. Zaćma oraz oparzenie rogówki mogą być wywołane przez promieniowania IR-A (od 780 do 1400 nm), a przymglenie rogówki, zaćma i oparzenie rogówki – przez promieniowanie IR-B (od 1400 do 3000 nm). Daleka podczerwień IR-C (od 3000 do 1 mm) powoduje głównie oparzenia rogówki. Reakcje biologiczne może wywołać jedynie promieniowanie pochłonięte. Rozróżnia się dwa rodzaje reakcji w tkankach biologicznych, wywoływanych przez promieniowanie optyczne: fotochemiczną oraz termiczną. Skutki ekspozycji na promieniowanie optyczne[12] zależą od parametrów fizycznych promieniowania (długość fali, intensywność w odniesieniu do poszczególnych długości fal), wielkości pochłoniętej dawki oraz właściwości optycznych i biologicznych eksponowanej tkanki: oko, skóra, fototyp skóry itp. Szkodliwe promieniowanie optyczne może wywołać również oparzenia skóry. Dotyczy to zarówno promieniowania podczerwonego (oddziaływanie termiczne[13]), jak również promieniowania nadfioletowego. Skutki oddziaływania promieniowania podczerwonego na skórę objawiają się niezwłocznie w trakcie oddziaływania tego promieniowania. Skutki oddziaływania promieniowania nadfioletowego, w postaci rumienia lub poparzenia objawiają się po pewnym czasie od momentu ekspozycji.
Zestawienie efektów towarzyszących nadmiernej ekspozycji oka na promieniowanie optyczne przedstawiono w tabeli 1-1.
Tab. 1-1. Zestawienie efektów towarzyszących nadmiernej ekspozycji oka na promieniowanie optyczne.
Największe zagrożenie dla siatkówki oka stanowi promieniowanie optyczne z zakresu od 400 do 1400 nm. Promieniowanie to wnika do oka.
Zagrożenia czynnikami mechanicznymi[14] to głównie odpryski ciał stałych, rozbryzgi cieczy lub gazu pod wysokim ciśnieniem. Przed czynnikami zewnętrznymi – w tym również czynnikami mechanicznymi – oko posiada naturalny mechanizm obronny. Spojówka oka chroni je przed zanieczyszczeniami i zakażeniem w wyniku wytworzenia cienkiej warstwy lekko oleistego płynu łzowego. W wielu sytuacjach występujących zarówno na stanowiskach pracy, jak również w życiu codziennym naturalna ochrona oka jest jednak niewystarczająca.
Urazy mechaniczne narządu wzroku są często wynikiem wypadków przy pracy, występujących min. z niestosowania środków ochrony oczu i twarzy podczas prac z użyciem maszyn lub narzędzi ręcznych. Urazy mechaniczne mogą prowadzić do trwałego uszkodzenia narządu wzroku w utratą widzenia włącznie.
Zagrożenia czynnikami chemicznymi[15] [16] są również przyczyną wypadków przy pracy. Urazy wywołane czynnikami chemicznymi spowodowane są kontaktem oczu lub twarzy z środkiem chemicznym, np. w laboratoriach, w lakierniach, na budowach oraz podczas prac nad utylizacją odpadów chemicznych lub biologicznych.
Czynniki biologiczne[17] to wszelkiego rodzaju patogeny, takie jak np. bakterie i wirusy. Mogą one dostać się do oczu drogą kropelkową (w formie aerozolu lub rozprysków cieczy), w formie dymów i par lub przez potarcie oka elementem, na którym znajdują się szkodliwe patogeny.
Literatura
- https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_root_id=23199&html_tresc_id=23211&html_klucz=19558&ht
ml_klucz_spis= - https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P1401037871334841682883&html_tresc_root_id=10935&html_tresc_id=10935&html_klucz=10972
- https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_root_id=23199&html_tresc_id=30912&html_klucz=19558&htm
l_klucz_spis= - https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P17600564961351869251623&html_tresc_root_id=12125&html_tresc_id=12256&html_klucz=12125&
html_klucz_spis= - https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_root_id=23199&html_tresc_id=300002064&html_klucz=19558
&html_klucz_spis= - http://archiwum.ciop.pl/zasoby/Wolska_5_78.pdf
- Owczarek G. Ochrona oczu przed promieniowaniem laserowym, Monografia 2002 ISBN: 83-7373-060-5
- http://archiwum.ciop.pl/1359.html
- https://ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp?arnumber=7745530
- Owczarek, G. Gralewicz: Promieniowanie podczerwone – zagrożenia i ochrona, Ochrona oczu i twarzy. Problemy zagrożeń promieniowaniem podczerwonym i temperaturowym, Targi SAWO, , 2006.
- https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_root_id=23199&html_tresc_id=23216&html_klucz=19558&htm
l_klucz_spis= - http://archiwum.ciop.pl/26005.html
- https://m.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/mobi?_nfpb=true&_pageLabel=P40200399501486654525293&html_tresc_root_id=300005012&html_tresc_id=300005064&html_kluc
z=300005012&html_klucz_spis= - https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P17600564961351869251623&html_tresc_root_id=12125&html_tresc_id=12152&html_klucz=12125&
html_klucz_spis= - https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P17600564961351869251623&html_tresc_root_id=12125&html_tresc_id=12317&html_klucz=12125
- https://m.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/mobi?_nfpb=true&_pageLabel=P40200399501486654525293&html_tresc_root_id=300005012&html_tresc_id=300005063&html_kluc
z=300005012&html_klucz_spis= - https://m.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/mobi?_nfpb=true&_pageLabel=P53000229351588866705766&html_tresc_root_id=300011301&html_tresc_id=300011292&html_kluc
z=77777&html_klucz_spis= - https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_root_id=23199&html_tresc_id=23211&html_klucz=19558&htm
l_klucz_spis= - https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P1401037871334841682883&html_tresc_root_id=10935&html_tresc_id=10935&html_klucz=10972
- https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_root_id=23199&html_tresc_id=30912&html_klucz=19558&htm
l_klucz_spis= - https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P17600564961351869251623&html_tresc_root_id=12125&html_tresc_id=12256&html_klucz=12125&
html_klucz_spis= - https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_root_id=23199&html_tresc_id=300002064&html_klucz=19558
&html_klucz_spis= - http://archiwum.ciop.pl/zasoby/Wolska_5_78.pdf
- Owczarek G. Ochrona oczu przed promieniowaniem laserowym, Monografia 2002 ISBN: 83-7373-060-5
- http://archiwum.ciop.pl/1359.html
- https://ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp?arnumber=7745530
- Owczarek, G. Gralewicz: Promieniowanie podczerwone – zagrożenia i ochrona, Ochrona oczu i twarzy. Problemy zagrożeń promieniowaniem podczerwonym i temperaturowym, Targi SAWO, , 2006.
- https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_root_id=23199&html_tresc_id=23216&html_klucz=19558&htm
l_klucz_spis= - http://archiwum.ciop.pl/26005.html
- https://m.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/mobi?_nfpb=true&_pageLabel=P40200399501486654525293&html_tresc_root_id=300005012&html_tresc_id=300005064&html_kluc
z=300005012&html_klucz_spis= - https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P17600564961351869251623&html_tresc_root_id=12125&html_tresc_id=12152&html_klucz=12125&
html_klucz_spis= - https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P17600564961351869251623&html_tresc_root_id=12125&html_tresc_id=12317&html_klucz=12125
- https://m.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/mobi?_nfpb=true&_pageLabel=P40200399501486654525293&html_tresc_root_id=300005012&html_tresc_id=300005063&html_kluc
z=300005012&html_klucz_spis= - https://m.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/mobi?_nfpb=true&_pageLabel=P53000229351588866705766&html_tresc_root_id=300011301&html_tresc_id=300011292&html_kluc
z=77777&html_klucz_spis=
[1]https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_root_id=23199&html_tresc_id=23211&html_klucz=19558&html_klucz_spis=
[2]https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P1401037871334841682883&html_tresc_root_id=10935&html_tresc_id=10935&html_klucz=10972
[3]https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_root_id=23199&html_tresc_id=30912&html_klucz=19558&html_klucz_spis=
[4]https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P17600564961351869251623&html_tresc_root_id=12125&html_tresc_id=12256&html_klucz=12125&html_klucz_spis=
[5]https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_root_id=23199&html_tresc_id=300002064&html_klucz=19558&html_klucz_spis=
[6] http://archiwum.ciop.pl/zasoby/Wolska_5_78.pdf
[7] Owczarek G. Ochrona oczu przed promieniowaniem laserowym, Monografia 2002 ISBN: 83-7373-060-5
[8] http://archiwum.ciop.pl/1359.html
[9] https://ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp?arnumber=7745530
[10]G. Owczarek, G. Gralewicz: Promieniowanie podczerwone – zagrożenia i ochrona, Ochrona oczu i twarzy. Problemy zagrożeń promieniowaniem podczerwonym i temperaturowym, Targi SAWO, , 2006.
[11]https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_tresc_root_id=23199&html_tresc_id=23216&html_klucz=19558&html_klucz_spis=
[12] http://archiwum.ciop.pl/26005.html
[13]https://m.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/mobi?_nfpb=true&_pageLabel=P40200399501486654525293&html_tresc_root_id=300005012&html_tresc_id=300005064&html_klucz=300005012&html_klucz_spis=
[14]https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P17600564961351869251623&html_tresc_root_id=12125&html_tresc_id=12152&html_klucz=12125&html_klucz_spis=
[15]https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P17600564961351869251623&html_tresc_root_id=12125&html_tresc_id=12317&html_klucz=12125
[16]https://m.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/mobi?_nfpb=true&_pageLabel=P40200399501486654525293&html_tresc_root_id=300005012&html_tresc_id=300005063&html_klucz=300005012&html_klucz_spis=
[17]https://m.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/mobi?_nfpb=true&_pageLabel=P53000229351588866705766&html_tresc_root_id=300011301&html_tresc_id=300011292&html_klucz=77777&html_klucz_spis=